Λεξικό - Ask Away

μια και τα λετε ωραία δεν μας εξηγείτε τις καταλήξεις? Πχ naruto-kun,
hokage-sama, sakura-chan etc

Ωχ

Λοιπό, πρώτον να διευκρινήσω ότι πολλές από τις καταλήξεις δεν χρησιμοποιούνται καθόλου στα σύγχρονα ιαπωνικά, παρά μόνο σε πολύ ειδικές περιπτώσεις. Γενικά στην Ιαπωνία η οικειότητα είναι περίεργο πράγμα και ο πιο απλός τρόπος να δείξεις ότι έχεις οικειότητα με ένα άτομο είναι... να μην βάζεις κατάληξη καθόλου! Τώρα έχουμε:

-san: συνηθέστερη ποσφώνηση μεταξύ αγνώστων ή ανθρώπων χωρίς ιδιαίτερο συσχετισμό. "Κύριος / Κυρία"

-kun: όρος οικειότητας μεταξύ νέων ή φίλων (όπως εμείς, όταν μιλάμε απλώς με μικρά ονόματα). Συνήθως για αγόρια (αν και παίζει και για κορίτσια). Ενίοτε από "ανώτερο" (κυριολεκτικά ή μεταφορικά-ηλικιακά σε κατώτερο).

-chyan: όρος έντονης οικειότητας, "little one" αλλά και προστασίας. Σχεδόν αποκλειστικά για κορίτσια.

-sama: "σεβάσμιε/σεβάσμια". Κατάληξη μεγάλου σεβασμού στην ηλικία, τη θέση ή τη σοφία. Σήμερα επισήμως χρησιμοποιείται μόνο για τον Αυτοκράτορα και τα άμεσα μέλη της οικογένειάς του. Otaku το χρησιμοποιούν κυρίως αστειευόμενοι.

-chin, tan, pin, tama: όλα παραλλγές πολύ φιλικής προσφώνησης.

-dono: αρχαία μορφή του "-san", αντίστοιχα "Κύριος/Κυρία". Υποδεικνύει έναν κάποιο σεβασμό και ευγένεια. (π.χ. στο Kenshin Himura-dono, Kaoru-dono, Yamagata-dono)

-senpai: προσφώνηση σε παλαιότερο, συνήθως μαθητή. Ετυμολογικά:

Τί είναι OVA?

Original Video Adaptation αν δεν απατώμαι.

OVA σημαίνει Original Video Anime - θα το δείτε και ως OAV, δηλαδή Original Anime Video. Είν' έργα που δεν πέρασαν από τον κινηματογράφο, αλλά βγήκαν απ' ευθείας σε κασέτες (στο παρελθόν) και δισκάκια (πλέον).

Λοιπό, πρώτον να διευκρινήσω ότι πολλές από τις καταλήξεις δεν χρησιμοποιούνται καθόλου στα σύγχρονα ιαπωνικά, παρά μόνο σε πολύ ειδικές περιπτώσεις. Γενικά στην Ιαπωνία η οικειότητα είναι περίεργο πράγμα και ο πιο απλός τρόπος να δείξεις ότι έχεις οικειότητα με ένα άτομο είναι... να μην βάζεις κατάληξη καθόλου!

Βασικά, είναι ακόμα πιο ιδιότυπη η κατάσταση. Αν μιλάς με κάποιο συνομηλικό σου στο σχολείο, ας πούμε, μπορείς απλά να τον προσφωνήσεις με το επώνυμο, αλλά είναι πολύ οικείο να μιλήσεις με το μικρό του (υποδηλώνει φιλία ή στενή γνωριμία κάτι τέτοιο). Από την άλλη, πολλές λέξεις χρησιμοποιούνται με ποικίλους τρόπους (εξηγείται παρακάτω).

-san: συνηθέστερη ποσφώνηση μεταξύ αγνώστων ή ανθρώπων χωρίς ιδιαίτερο συσχετισμό. "Κύριος / Κυρία"

Ακριβές, αλλά θα πω δυο πράγματα: η έννοια κύριος/κυρία εδώ παίρνει την παλαιική σημασία που δε βλέπουμε πλέον, σε τέτοιο βαθμό που μερικοί σύζυγοι μπορεί κάλλιστα ν' αναφερθούν μεταξύ τους με το -san. Είναι αυτός ο σεβασμός χωρίς το διαχωρισμό σε βαθμίδες που κάνει το -san το καταλληλότερο για το χαιρετισμό αγνώστων, και χρησιμοποιείται και σαν ένδειξη σεβασμού σε άτομα που θέλουμε ν' ανατάξουμε ως ίσα μας (το χαρακτηριστικό "Daniel-san" από τα Karate Kid θα μπορούσε ν' αλλάξει με τον καιρό, αλλά διατηρήθηκε ως ένδειξη σεβασμού, για να μη φανεί πολύ οικείος, ίσος).

-kun: όρος οικειότητας μεταξύ νέων ή φίλων (όπως εμείς, όταν μιλάμε απλώς με μικρά ονόματα). Συνήθως για αγόρια (αν και παίζει και για κορίτσια). Ενίοτε από "ανώτερο" (κυριολεκτικά ή μεταφορικά-ηλικιακά σε κατώτερο).

Αυτό το τελευταίο είναι πολύ σημαντικό, αφού ο γέρος προϊστάμενος ή ο δάσκαλος το χρησιμοποιεί άνετα κατ' αυτόν τον τρόπο. Μπορεί, μάλιστα, να θεωρηθεί προσβολή να πεις κάποιον που δεν είναι τόσο φίλος σου και είναι, είτε ηλικιακά είτε κοινωνικά (π.χ. θέση εργασίας), ανώτερός σου.

-chyan: όρος έντονης οικειότητας, "little one" αλλά και προστασίας. Σχεδόν αποκλειστικά για κορίτσια.

-chan. Η διαφορά στην προφορά προσδίδεται γράφοντας ts για το απαλό (τσ), ch για το παχύ (τσσ), και chy- αν ακολουθεί φωνήεν και υπάρχει γιωτ (τσι-).

-sama: "σεβάσμιε/σεβάσμια". Κατάληξη μεγάλου σεβασμού στην ηλικία, τη θέση ή τη σοφία. Σήμερα επισήμως χρησιμοποιείται μόνο για τον Αυτοκράτορα και τα άμεσα μέλη της οικογένειάς του. Otaku το χρησιμοποιούν κυρίως αστειευόμενοι.

Κάποτε χρησιμοποιόταν γενικά για τον εξαιρετικά ανώτερώ σου. Είναι σημαντικό να γίνει σαφές πως έχει διπλό χαρακτήρα, αφού όχι μόνο εξυψώνει τον άλλο μπροστά σου, αλλά, εμμέσως, υποβαθμίζει εσένα απεναντί του, και δηλώνεις, έτσι, ταπεινοφροσύνη.

-dono: αρχαία μορφή του "-san", αντίστοιχα "Κύριος/Κυρία". Υποδεικνύει έναν κάποιο σεβασμό και ευγένεια. (π.χ. στο Kenshin Himura-dono, Kaoru-dono, Yamagata-dono)

Υπάρχει η ιδιαιτερότητα ότι παίρνει, ειδικά στις πιο πρόσφατες περιόδους, και την έννοια του δόκτορα, του γνώστη, δηλαδή, αλλά με την πιο hands-on έννοια του πράγματος, και κυρίως ως ένδειξη σεβασμού, ακριβώς, για τα όσα έχει πετύχει.

Σημαντικό ν' αναφερθεί και το -sensei, που αποδίδεται ως πεφωτισμένε δάσκαλε, γνώστη, σοφέ, και είναι, ακριβώς, αυτό που δεν είναι ο -dono. Ο sensei είναι ο πραγματικός γνώστης, ο διδάσκαλος, αυτός που έχει εντριφύσει στον τομέα του, ο επαΐων, και πολλές άλλες λέξεις.

Τρίτος γύρος εξηγήσεων: τα OVA όχι μόνο δεν εμφανίστηκαν στον κινηματογράφο, αλλά ούτε και στην τηλεόραση. Η πρώτη τους έκδοση (και συνήθως η μοναδική), είναι στο εμπόριο. Πολύ συχνά ένα TV series τελειώνει με cliffhanger το οποίο λύνεται σε OVA που κυκλοφορούν κατόπιν (Hunter x Hunter κλασσικό παράδειγμα) ή είναι απλά sequel.

Αναφορικά με το -chan: δεν υπάρχει στα ιαπωνικά φθόγγος -ts (πλην της μοναδικής εξαίρεσης του -tsu που πάει πάντα όλο μαζί), μόνο -ch. Το -chyan είναι ιδιομορφία δική μου στο γράψιμο διότι δεν υπάρχει στα ιαπωνικά actually -cha, αλλά βγαίνει από το chi + ya, με το δεύτερο να γράφεται λίγο σαν τις παλιές υπογεγραμμένες, μικρότερο από το chi και δίπλα του. Ο ήχος βέβαι, όπως είναι και λογικό, είναι "chan"

Αναφορικά με το -sensei. Δεν είναι αναγκαστικά κατάληξη και ως λέξη υποδεικνύει εκπαιδευτικό ή γιατρό. Ετυμολογικά ως κατάληξη, σημαίνει "ο φτασμένος στη ζωή ή προπορευόμενος". Συγγενεύει με το "senpai".

Bakuma-dono\ wrote: Τρίτος γύρος εξηγήσεων: τα OVA όχι μόνο δεν εμφανίστηκαν στον κινηματογράφο, αλλά ούτε και στην τηλεόραση. Η πρώτη τους έκδοση (και συνήθως η μοναδική), είναι στο εμπόριο. Πολύ συχνά ένα TV series τελειώνει με cliffhanger το οποίο λύνεται σε OVA που κυκλοφορούν κατόπιν (Hunter x Hunter κλασσικό παράδειγμα) ή είναι απλά sequel.

Σωστόν - πολύ χαρακτηριστικό το 14 επεισόδιο της σειράς Elfen Lied («11ο Τραγούδι» στα γερμανικά, αναφορά σε ιστορία), που κυκλοφόρησε αποκλειστικά σαν OVA.

Αναφορικά με το -chan: δεν υπάρχει στα ιαπωνικά φθόγγος -ts (πλην της μοναδικής εξαίρεσης του -tsu που πάει πάντα όλο μαζί), μόνο -ch.

Μπορεί να σφάλω, αλλά τα όσα έχω ψάξει και μάθει από romanji που καταδεικνύουν πως αν ο ήχος παράγεται από τα δόντια (ελαφρό σύρισμα, αφού τονίζεται τ' οδοντικό μέρος) γράφεται ts (Tsizuku), ενώ αν παράγεται από τον ουρανίσκο (παχύ σύρισμα, αφού είναι πιο ελεύθερο) γράφεται ch (choto mate, chigau, chiguso).
Παρεμπιπτόντως, το tsu είναι ιδιότυπη περίπτωση, αφού ο ήχος μπορεί να μην προφέρεται. Αυτό δημιουργεί αλλαγές στη γραφή ανά άτομο, όπως τα χαρακτηριστικά από το Inuyasha: Tetsusaiga/Tessaiga, Shippou/Shippo, κι άλλα.

Αναφορικά με το -sensei. Δεν είναι αναγκαστικά κατάληξη και ως λέξη υποδεικνύει εκπαιδευτικό ή γιατρό. Ετυμολογικά ως κατάληξη, σημαίνει "ο φτασμένος στη ζωή ή προπορευόμενος". Συγγενεύει με το "senpai".

Γι' αυτό κάπου το γράφω "sensei" κι όχι "-sensei." Να πω εδώ πως τα "sen" και "sei" εμφανίζονται και αλλού, όπως στο senpai, kensei, αλλά υπάρχει το kensai που διαφέρει (η διαφορά των δύο είναι ότι ο ένας είναι ο γνώστης, ο επαΐων του ξίφους, ενώ ο άλλος είναι αυτός που έχει φτάσει, κατά κάποιον τρόπο, ένα σχεδόν divine status λόγω της αυθεντίας του στο ξίφος, ένα είδος φώτισης· αυτό, τουλάχιστον, γνωρίζω, αφού το 2ο μεταφράζεται και σαν sword-saint).

itadakimasu - literaly : Ας φάμε...